Zaltua
Mural – 200x900cm
ZAIN-TZA
El mural de Jone Taberna es el único que había recibido una consigna a la que reaccionar. Se trataba de realizar un mural en una pared en la que en el futuro probablemente haya plantas que caigan de la parte superior y debía tratar sobre el papel de las mujeres en el valle.
“En este mural, hay una idea muy antigua, que atraviesa a menudo el trabajo de Jone: hace miles de años, muchas sociedades endiosaron a la madre. Mujer-tierra. Su poder era el cuidado de la naturaleza, del ser humano y del mundo. El respeto, la hermandad con lo que nos rodea. El mundo tenía espíritu de mujer.”
Mural
TRASHUMANS
La trashumancia se define como un tipo de pastoreo en continuo movimiento, adaptándose en el espacio a zonas de productividad cambiante.
En esta ocasión el artista realizó un mural relacionado con la temática de la trashumancia y su relación con el pueblo en la actualidad, siendo aún uno de los pocos sitios donde ocurre.
Mural
GURE ELEAK
Donostiako Hizkuntzen Mapa-ren jarraipen gisa aurkeztu eta ulertu daiteke orain Erronkari Ibarrean sortu dugun hormairudia, Baratxinto Fest Jaialdirako. Hizkuntza txikiek mundua handitzen badute -Hizkuntzen Maparen leloak horrela diobortuetako eleek ere uskara handitzen eta osatzen dute.
Bestalde, Abdelfattah Kilito idazle arabiarrak izkiriatu zuen bezala, ”Hizkuntza baten bihotza errepikapena da”.
Errepikapen hori gelditzen bada, hizkuntza eten egiten da. Horrela, gure hitzak Erronkarin gelditu ziren -edo gelditu zituzten-. Halere, hamarkada batzuen ondoren hizkuntza ibarrera itzuli da, umeen ahotan, eskoletan, euskaltegietan… hitzak berriro errepikatuz. Beraz, bizirik da gure uskara Erronkarin, karriketan entzuten da. Jatorrizko eleak ere bizirik darrai hainbat esparrutan: Ondarean, testuetan edo hiztun berrien solasaldietan. Hormairudi honetan ere bizirik da.
“Ezta hilen, ezta hilen Erronkari’n uskara” abestu zuen Idoia Garmendiak XX. mendean bere desagerpena aurreikusten ari zelarik. Hormairudiaren eskuineko testua sortzeko, Garmendiaren bertsoetariko bat eta dokumentazio lanetan hizkuntzalari batzuek bildu dituzten beste esaldi batzuk, berreskuratu eta josi egin ditut. Jostun lanen bidez Jose Estornesek edo Koldo Artolak jaso zuten testigantza handiari, nolabait erantzuna edo jarraipen bat ematen saiatu naiz. Erronkarin uskara ez delako hil, bizirik da.
ERRONKARI IBARREAN ZAZPI HIRI DAUDEKEBEN EZ DA HILEN USKARA, AMAÑIXOAN DA NEGIUA BEDATSEA HELTU DAFITE ARGITEN DU
Hormaren ezkerreko bertsoa ‘Gure hitza’ abestiaren zati bat da. Mikel Laboak abestu zuen eta Kilitoren bertsoetatik edanez Bernardo Atxagak idatzi zuen abestia. Hormairudi honetarako Josune Aznarezek Erronkariko uskarara lerro hauek itzuli ditu.
GURE ELEAK ERRAN BERRIZ ERRANEZ TIALA ATZETU EZ TIALA GALTUELUR GAINIAN TXORI ZANKO ARINEKUTZURIKO ERRESTO ELI EDERRA BIKALAXE
Irudia bihurtu diren bi testu hauek halaxe jaio dira. Josune Aznarezek eta Ainhoa Elizaldek Erronkariko uskara anitx onki ezagutzen dute; itzulpena eta zuzenketekin lagundu naute. Beraiek, beste askoren artean, gordetzen, erakusten eta zaintzen dute uskara Erronkarin. Esker anitx Ainhoa eta Josune.
Amaitzeko, lan prozesu teknikoaren deskribapenari labur labur ekingo diot. Bertan ere hizkiak errepikatu ditut, hitzez hitz; inprentan tipografia lantzen den bezalaxe, letrak hautatzen eta paretan markatzen, koloreak ere bai, testua guztiz osatu arte, horma honetan gure hizkuntza harrizkoa bihurtuz.
Mila esker Saioa Iribarren, Ander Basaldua, Goitibera Konpainia, Erronkariko Udala eta Baratxinto Fest Jaialdiari.
Iñaki Rifaterra Santamaria
Lizarra, 2024